Bij de Hogeschool UCLL Leuven-Limburg wordt in 2022-2024 het project Unending uitgevoerd. Het project streeft naar duurzame houten (fruit- en groente-)kisten voor de toekomst en onderzoekt daarvoor de mogelijke leve
Het proefproject Unending, gesubsidieerd door VLAIO, wil de levensduur van houten fruitkisten verlengen en die tot een circulair product maken, zodat de kisten herbruikbaar, herstelbaar en ten slotte 100% recycleerbaar zijn. In een breed gedragen partnerschap ging Hogeschool UCLL voor een verbeterd ontwerp, een low-tech demontagesetup en een geoptimaliseerd retourmodel om de levensduur van de kisten en hun onderdelen te verlengen. Partner BelOrta, fruit- en groenteveiling, is alvast heel blij met de samenwerking.
Er worden naar schatting jaarlijks tien miljoen houten fruitkisten gebruikt in de groente- en fruitsector in Vlaanderen, naast de herbruikbare kunststofkisten die de standaardverpakking van groenten en fruit in ons land zijn, maar moeilijk kunnen gebruikt worden bij export. Door de samenstelling en het design van de houten exemplaren is hun huidige levensduur echter beperkt en worden ze na een paar keer gebruik vaak integraal verbrand. Daardoor gaat een grote hoeveelheid kostbare materialen verloren. Daar wilde UCLL iets aan veranderen. “Wat is concreet het probleem?” stelt onderzoeker Tom Janssen. “Dat een standaard houten fruitkist bestaat uit twee verschillende kwaliteitssoorten hout, A en B. A-hout is recycleerbaar en van goede kwaliteit, B-hout is dat niet. Maar omdat beide aan elkaar vastgemaakt zitten, verdwijnt de hele fruitkist in de verbrandingsoven en dat is zonde.
Vele partners
We zijn in dit project samen met de producent van fruitkisten (Jamart), BEWEL (een maatwerkbedrijf) en designer Roel Vandebeek aan de slag gegaan om één, andere duurzamere designs voor de fruitkisten voor te stellen en te testen, twee: de kisten semi-automatisch te laten demonteren door maatwerkers (zodat herstel mogelijk is), en drie: nieuwe producten te maken met de onderdelen als de fruitkist niet meer te redden valt”, vertelt Tom. “Onze designer stelde een vijftiental nieuwe kistontwerpen voor, waarvan er van acht een proefmodel werd gemaakt. Na evaluatie door producent Jamart en BelOrta werden er uiteindelijk twee kisten geselecteerd voor verdere ontwikkeling en testen. Die twee kisten werden alvast met succes getest in transportsimulaties en zullen door BelOrta in een volgende stap geëvalueerd worden op gebruiksgemak bij een aantal telers.
Demontagetoestellen
Binnen UCLL werden twee demontage-toestellen ontwikkeld en gebouwd om de oude kisten uit elkaar te halen. “Met het ene toestel kunnen we de bodem van B-kwaliteit uit de kist halen, zodat de rest kan hergebruikt worden”, licht Tom toe. “We werken daar wél samen met maatwerkbedrijf BEWEL om de nietjes er handmatig uit te halen, want dat volledig automatisch laten doen, zou een véél te duur toestel opleveren. Die samenwerking met BEWEL is voor ons cruciaal. Onze partner ‘37 Graden’ die al jaren bezig is om reststromen van bedrijven samen met maatwerkbedrijven tot economisch rendabele producten te maken, helpt ons om de economische haalbaarheid van ons project te bekijken. We willen immers éérst inzetten op reparatie en hergebruik en pas in laatste instantie op recyclage.” Het tweede toestel van UCLL is bedoeld om alle andere onderdelen te demonteren – de hoeken en de houten latjes. “Ontwerper Vandebeek is voor ons volop aan het kijken hoe die onderdelen een tweede leven kunnen krijgen in meubilair: wijnrekjes, lampenkappen,..” aldus Tom. “Het moet uiteraard wél realistisch en financieel haalbaar zijn.” Succesvolle samenwerking Groente- en fruitveiling BelOrta is alvast heel tevreden over de samenwerking met UCLL. “Die loopt inderdaad erg vlot”, getuigt Wim Hubrechts van BelOrta. “UCLL stelde ons een aantal nieuwe kisten voor en wij hebben van twee daarvan prototypes gemaakt om te kunnen testen op gebruiksgemak bij onze telers. Maar natuurlijk moeten onze leveranciers ze ook nog gemakkelijk kunnen maken. Dat wordt nu volop onderzocht. De bodem blijkt voorlopig inderdaad het zwakke punt te zijn. Als het mogelijk wordt om enkel de bodem te vervangen – en dat test maatwerkbedrijf BEWEL nu uit –, dan kunnen wij de kisten hergebruiken en hebben ze een langer leven.
De sectororganisatie VBT deed een bevraging bij zijn leden (groente- en fruitafzetcoöperaties) en de handelaren om de stroom van houten groente- en fruitkisten in kaart te brengen: “Bedoeling was om te zien vanwaar alle kisten komen”, aldus Wim. “Heel wat houten kratten worden immers geïmporteerd uit andere landen. We willen nagaan hoeveel van die kisten er in ons land toekomen, wat ermee gebeurt, en of het interessant is om die in te zamelen via bijvoorbeeld maatwerkbedrijven zoals Bewel en te recycleren. Die info gebruiken we dan om de keten, de logistiek en de businessmodellen op elkaar af te stemmen, zodat een maximaal aantal kisten en hun materialen gerecupereerd kunnen worden en in de kringloop blijven.
Kennis delen met buitenland
We zouden de kennis uit dit project graag willen delen met de sector in het buitenland”, besluit Tom. “Mogelijks kunnen onze demontagetoestellen daar ook gebruikt worden. Het merendeel van de kistjes van producent Jamart komt uiteindelijk in het buitenland terecht. Als ze met onze nieuwe ontwerpen aan de slag zouden willen gaan, kan dat een erg grote impact hebben op duurzaamheid. Maar dat zijn dromen op iets langere termijn. We hopen in elk geval dat de transitie kan ingezet worden van het gebruik van fruitkisten als wegwerpproduct naar circulair product dat hergebruikt, hersteld en uiteindelijk volledig gerecycleerd kan worden.”
